Çocuklar ve gençler ortasında giderek artan akran zorbalığı, öğrencilerin hem okul muvaffakiyetlerini hem de toplumsal ömürlerini olumsuz etkileyen değerli bir toplumsal sorun.
TÜİK’in 2022 bilgilerine nazaran, Türkiye’de 6-17 yaş aralığındaki çocukların neredeyse yüzde 30’u ayda birkaç kere zorbalığa maruz kalıyor. Akran zorbalığının bilhassa ortaokul ve lise çağında yaygınlaştığını anlatan Anadolu Sıhhat Merkezi Hastanesi’nden Uzman Psikolog Selin Karabulut Hızlan, “Çocuklar ortasında teknoloji kullanımının yaygınlaşması ile siber zorbalık en kıymetli meselelerden biri haline geldi” dedi.
Bir çocuğun tıpkı yaş aralığında olduğu ve bilhassa de kendisine karşılık vermeyeceğini ya da veremeyeceğini düşündüğü öteki bir çocuğu; sözel, fizikî, duygusal ve toplumsal olarak baskılaması akran zorbalığı olarak tanımlanıyor. Şiddet eğilimi ve zorbalığın; fizikî, duygusal, sözel, toplumsal, siber ve cinsel üzere tüm çeşitleri her yıl artış gösteriyor.
Öyle ki Dünya Sıhhat Örgütü’nün 2024 yılında “Okul Çağındaki Çocuklarda Sıhhat Davranışları” temalı araştırmasına nazaran, 6 ergenden biri siber zorbalığa maruz kalıyor. DSÖ ve Avrupa Bölge Dairesi iş birliği içinde yürütülen araştırma sonuçlarına değinen Anadolu Sıhhat Merkezi Hastanesi’nden Uzman Psikolog Selin Karabulut Hızlan, “Araştırma; makus niyetli ileti, gönderi, elektronik posta yahut çevrim içi imaj ve fotoğrafların müsaadesiz paylaşımı üzere siber zorbalıkların arttığını gösteriyor” dedi.
İtip kakma, alay etme ve isim takma da birer zorbalık
İstatistiklere nazaran erkek çocuklarının daha çok fizikî zorbalığa maruz kalırken, kız çocuklarının ise daha çok duygusal zorbalıklarla baş etmek zorunda kaldığını paylaşan Uzman Psikolog Selin Karabulut Hızlan, “Çocuğun latife yahut oyun ismi altında karşısındaki akranını rencide etmesi, itip kakması, düşürmesi, tehdit etmesi, sıkıntı durumda bırakması, dışlaması, ona iftira atması, isim takması, gülmesi, onun müsaadesiz fotoğraf yahut görüntüsünü çekmesi ve bunları kümelerde paylaşması, dedikodusunu yapması, yemeğini gasp etmesi ya da parasını çalması üzere akla gelebilecek tüm davranışların yetişkinler ortasında ‘suç’ sayıldığı unutulmamalı ve ebeveynler tarafından ciddiye alınmalı” dedi.
Ebeveyn dur demezse zorbalık yetişkinliğe taşınır
Bazı küçük çocukların; arkadaşının elinden oyuncağını çektiğine, ağlatmak için vurduğuna, sıkıntı durumda bırakmak için şikâyet ettiğine çabucak herkesin şahit olduğuna değinen Selin Karabulut Hızlan, “Dolayısıyla zorbalık, toplumsallaşmaya başladığımızda hayatımıza giriyor. Ebeveynler uygun çocuk yetiştirme tavırları göstermediğinde bu durum ilkokul, ortaokul, lise hatta yetişkinlik devrine de aktarılabiliyor. Bu sebeple sayılan davranışlardan biri gözlemlendiğinde ebeveyn-okul-öğretmen-psikoterapist-rehber öğretmen iş birliği ile mevzunun çözülmesi önemli” dedi.
Çocuğun akran zorbalığına uğradığının 11 belirtisi
Akran zorbalığını fark edebilmek ve anlayabilmek için birinci evvel çocuğun okul hayatına bakmak gerektiğini söyleyen Hızlan, “Kimlerle arkadaş, teneffüste ne yapıyor, yemeğini nerede yiyor, parasını nereye harcıyor, kimlerle mesajlaşıyor, kimlerle oynuyor, kimlerden nasıl bahsediyor, kimlerden çekiniyor yahut huzursuz oluyor üzere soruların yanıtlarına sahip olmak gerekiyor. Bu soruların karşılıklarına hâkim olmadıkları için birçok ebeveyn ve hatta okul idaresi, çocuğun zorbalığa maruz kaldığını maalesef bilmiyor ve anlayamıyor. Çocuklar çoklukla yaşadığı zorbalığı bizatihi paylaşmaz bu yüzden soru işareti uyandıran ipuçlarını yakalayabilmek önemli” dedi.
Uzm. Psk. Selin Karabulut Hızlan, akran zorbalığının çocuk üzerindeki 11 belirtisini paylaştı:
- Okula gitme motivasyonu azalabilir.
- Kıymetli eşyalarından örnek olarak harçlığını kaybettiğini yahut nerede olduğunu bilmediğini söyleyebilir.
- Kişisel eşyaları yırtık, boyalı ya da ziyan verilmiş hale gelebilir.
- Sosyal medya kümelerinden çıkmak isteyebilir.
- Çeşitli tertiplere katılmak istemeyebilir.
- Vücudunda düştüm, vurdum, bilmiyorum üzere sözlerle açıklamaya çalıştığı çürük ve morluklar gözlemlenebilir.
- Kendini ‘beceriksiz, aptal, farklı, yetersiz’ hissettiğini söyleyebilir.
- Keyif aldığı şeyleri bile artık yapmak istemediğini söyleyebilir.
- Kendine ve etrafına duyduğu inanç azalabilir.
- İçine kapanabilir.
- Akademik başarısı düşebilir.
Zorbalık eden çocuk da ruhsal takviye almalı
Zorbalık eden çocuğun da en az mağdur edilen çocuk kadar yardıma gereksinimi olduğunu paylaşan Hızlan, “Derdini zorbalıkla tabir etmesinin elbette bir sebebi vardır. Bunda da ailesi başta olmak üzere bulunduğu meskenin, etrafın, yaşadıklarının, ebeveyn zorbalığına maruz kalmış olmasının yahut birçok şeyin tesiri olabilir. O yüzden akran zorbalığını yalnızca mağdurlar için konuşmak, durumu eksik ele almaktır ve tahlil bulamamayı beraberinde getirir” diye konuştu.
Aileye duyulan itimat zedelenmemeli
Çocukların öbür kimse olmasa da ailesi tarafından sonsuz biçimde sevileceğini hissetmesinin muhtemel zorbalık durumlarında alacakları yarayı hafiflettiğini anlatan Hızlan, “Çocuğun ‘Ailem beni korur, ne gerekiyorsa yapar’ niyeti ve itimat duygusu zedelenmemeli. Yaşanan aksilikler görmezden gelinmemeli, sessiz kalınmamalı. Lakin sorunun tahlilinde, zorbalık eden çocuk ya da ebeveynleriyle suçlayıcı tonda konuşmak işleri zorlaştırabileceği için dikkatli olunmalı. Okul idaresine de sorumlulukları hatırlatılmalı, okul saatleri içindeki aksiliklerden haberdar olmaları gerektiği vurgulanmalı ve yardım istenmeli.” dedi.
Uygun olmayan talep ve isteklere ‘hayır’ denilebilmeli
Öz inançlı çocuk yetiştirmek ismi altında çocuğun her istediğini, istediği an ve istediği biçimde yapmanın ‘zorba adayı’ yaratma ihtimalini artırdığını hatırlatan Hızlan, “Başkalarının hak ve özgürlüklerini gözeterek yetiştirilen çocuklar daha anlayışlı olur, empati yeteneği güçlenir bunun sonucunda da bağlantısı zorbalık etmeden kurabilmeyi öğrenir” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
