Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından bugün Resmi Gazete’de yayımlanan 32739 sayılı Tam Otonom Araçların Otonom Sürüş Sistemine Ait Motorlu Araçların Tip Onayı Hakkında Yönetmelik, Türkiye’de tam otonom araçların kullanımına yönelik yasal ve teknik altyapıyı düzenliyor.
Burada tam otonom araçların belli teknik gerekliliklere uygun olarak üretimi, test edilmesi, onaylanması ve piyasaya sunulması için gereken yordam ve temellerin tanımlandığını görüyoruz. Belirtilene nazaran bu düzenleme Avrupa Birliği’nin 2022/1426 sayılı tüzüğü temel alınarak hazırlanmış olup, Türkiye’de M ve N kategorisindeki tam otonom araçların otonom sürüş sistemlerinin standartlarını belirliyor.
Daha evvel otonom araçlarla ilgili Türkiye’de detaylı bir yasal düzenleme bulunmuyordu. Araç üreticileri Avrupa Birliği standartlarına dayalı onay süreçlerine tabi olsa da tam otonom araçlar için özel test prosedürleri ve teknik gereklilikler belirlenmemişti.
Bu yönetmelik bilhassa tam otonom araçlar için hazırlanmış test ve onay süreçlerini içeriyor. Artık bir araç otonom sürüş sistemiyle geliyorsa bu sistemlerin belirlenen kriterlere uygunluğunu göstermek için tip onayı alması gerekiyor.
Yönetmelik, tam otonom araçların kullanım alanlarını ve bu alanlara ait ayrıntıları net halde açıklıyor. Belirlenen kategorilere nazaran tam otonom araçlar üç ana kullanım senaryosunda bedellendiriliyor: İnsan ve mal nakliyeciliği için belirlenmiş alanlarda kullanılan araçlar, sabit güzergahlar ortasında çalışan araçlar ve belirli otoparklarda otonom park sistemiyle araç park edebilen araçlar.
Bu araçlar otonom sürüş sırasında tüm dinamik sürüş misyonlarını yerine getiriyor. Örneğin hızlanma, frenleme, şerit takibi, çevresel objeleri algılama ve gerektiğinde risk azaltma hareketi yapma üzere süreçler büsbütün sistem tarafından gerçekleştiriliyor.
Yeni düzenlemeyle araç üreticileri için teknik gereklilikler ve test prosedürleri detaylı bir biçimde tanımlanıyor. Üreticiler otonom sürüş sistemiyle gelen araçlarının güvenliğini ve performansını kanıtlamak için belli testlerden geçmek zorunda kalıyor. Ayrıyeten araçların alanda kullanım sırasında da izlenmesi gerekiyor.
Sistemlerin performansı sistemli olarak raporlanıyor ve rastgele bir arıza ya da sistem kusuru durumunda uygulanacak prosedürler belirlenmiş durumda. Örneğin otonom araçlarda rastgele bir sorun yaşandığında sistemin asgarî risk durumu olarak tanımlanan inançlı bir durma durumuna geçmesi gerekiyor.
Yönetmelik otonom sürüş sisteminin çalışabileceği hudutları ve bu sistemin hangi şartlarda nasıl çalışacağını da açıklıyor. “Operasyonel tasarım alanı” ismi verilen bu hudutlar, sistemin çalışabileceği coğrafik, çevresel ve saat dilimlerini içeriyor.
Örneğin bir sistem sırf kent içi yollar için tasarlanmışsa sistemin bu alanın dışında çalışmaması gerekiyor. Ayrıyeten araç içi operatörlerin ve uzaktan müdahale operatörlerinin misyonları de ayrıntılandırılmış durumda. Araç içi operatör aracı manuel olarak sürmese bile otonom sistemi başlatmak, durdurmak yahut sistemin önerdiği hareketleri onaylamak üzere vazifelerde bulunabiliyor.
Tip onayı süreci de bu yönetmelikle birlikte netleşti. Üreticiler araçların otonom sürüş sistemleri için belirlenen teknik özelliklere uygun olduğunu kanıtlamak için müracaat yapacak. Ardından araçlar Avrupa Birliği standartlarına uygun olarak test edilip onaylanacak.
Tip onay kuruluşları bu süreçte araçların gerekli standartları karşılayıp karşılamadığını kıymetlendirecek. Ayrıyeten otonom sürüş sistemleriyle ilgili yazılımlar için farklı bir tanımlama sistemi oluşturuluyor. Bu sayede her aracın otonom sürüş sistemi ilgili yazılım özellikleriyle birlikte izlenebilecek.
Resmi Gazete’de yayınlanan 32739 sayılı yönetmelik için burayı tıklayabilirsiniz.
